Купальская ноч

Дадаць у Мой Гід

Святы ў гонар летняга сонцастаяння ёсць у многіх народаў Еўропы: Янаў дзень у Балгарыі, святы Ян у Венгрыі, Сан-Хуан у Іспаніі, Ліга ў Латвіі ... Ва ўсходніх славян гэта Іван Купала, але, бадай, менавіта ў Беларусі найбольш поўна захаваліся традыцыі Купалля, якое адзначаюць з асаблівым размахам. Магічныя абрады і рытуалы Купалля ўзніклі яшчэ ў язычніцкія часы. "Купала" азначалі "сярдзітае", "гарачае", "кіпячае гневам", "ярае" - менавіта так продкі ўяўлялі сонца і яго цудадзейную сілу. Падчас свята людзі дзякавалі і ўшаноўвалі магутныя стыхіі - Агонь, Ваду, Зямлю.

З распаўсюджваннем хрысціянства да Купалля быў прымеркаваны дзень нараджэння Іаана Хрысціцеля. Сугучча слоў "купала" і "купаць", "апускаць у ваду" ў народнай свядомасці прывяло да змяшэння ў назве свята - Іван Купала. У абрадах беларускага Купалля цесна перапляліся старажытныя язычніцкія і больш познія хрысціянскія традыцыі. І сёння па праваслаўным календары свята адзначаюць у ноч з 6 на 7 ліпеня, па каталіцкім - 24 чэрвеня. З Купаллем звязана шмат дзіўных легенд і паданняў. У народзе верылі, што ў гэтую ноч рэкі свецяцца асаблівым прывідным святлом, а ў іх водах купаюцца душы памерлых у абліччы русалак. Па зямлі ходзяць ведзьмы, ведзьмакі і духі, якія імкнуцца нашкодзіць чалавеку, расліны і звяры размаўляюць, а сонца на досвітку "гуляе".

Убачыць гэтыя цуды, зразумець мову звяроў і птушак можна з дапамогай кветкі папараці, якая, па павер'ях, зацвітае на імгненне раз у год. Гэты цуд даваў звышнатуральную здольнасць бачыць будучыню і знаходзіць схаваныя скарбы свету, але займець яго мог толькі вельмі смелы чалавек. Пошук "папараць-кветкі" - адзін з самых таямнічых рытуалаў купальскай ночы. На Купалле беларусы праводзілі яшчэ шмат сімвалічных абрадаў:

• збор гаючых траў і кветак, якія набываюць у гэтую ноч асаблівую сілу;
• рытуал ачышчэння агнём (праз купальскае вогнішча людзі скакалі, у ім спальвалі кола - "сонца", вопратку хворых, старыя рэчы);
• варажба на будучыню (дзяўчыны пускалі па вадзе купальскія вянкі);
• абрадавая вячэра;
• рытуалы абароны дамоў і палёў ад нячыстай сілы;
• прашэнне багатага ўраджаю і дастатку;
• абрадавыя песні і карагоды, шумныя вясёлыя гульні;
• рытуал ачышчэння вадой на досвітку, мыццё расой.

Здаўна ў Купаллі ўдзельнічалі ўсе жыхары паселішчаў ад малога да вялікага, бо толькі ўсеагульнае выкананне абрадаў забяспечвала дабрабыт. Кожны год з надыходам самых доўгіх летніх дзён і кароткіх начэй у Беларусі, на берагах рэк і азёр святкуюць Купалле. Сёння гэтыя гулянні аб'ядноўваюць старажытныя традыцыі і рытуалы, тэатралізаваныя канцэрты і вясёлыя гульні. Убачыць Купалле можна ў самых розных мясцовасцях Беларусі, але ёсць і найбольш вядомыя, масавыя гулянні.

Самае маштабнае свята "Купалле" - "Александрыя збірае сяброў" - праходзіць у Шклоўскім раёне Магілёўскай вобласці. За некалькі гадоў яно стаў сапраўдным брэндам краіны: сюды прыязджаюць шматлікія госці не толькі з Беларусі, але і Расіі, Украіны, іншых краін свету. У Мінску купальскія святы праводзяцца ў Лошыцкім парку, Цэнтральным батанічным садзе, заапарку.

Чытаць таксама