Навагрудак: зямля каралёў

perseides_belarus_09

У XIV стагоддзі горад належаў да дыяцэзіяльнай Літоўскай Мітраполіі. Навагрудак - гэта магчымая першая сталіца Вялікага княства Літоўскага. Упершыню горад згадваецца ў Першым Сафійскім летапісе і Чацвёртым Наўгародскім летапісе ў 1044 годзе ў сувязі з вайной Яраслава Мудрага і літоўскіх плямёнаў. У 16-ым стагоддзі Мацей Стрыйкоўскі быў першым, хто ў сваёй хроніцы прапанаваў тэорыю, што Навагрудак стаў сталіцай дзяржавы ў 13-ым стагоддзі. Гэта сцвярджэнне падтрымліваюць некалькі іншых навукоўцаў, у той час як іншыя аспрэчваюць тэзу, галоўным чынам таму, што сучасныя хронікі 13-га стагоддзя не даюць ніякіх згадак пра Навагрудак як сталіцу.

Навагрудак быў часткай Рэчы Паспалітай пасля Люблінскага саюзу ў 1569 годзе. У 1795 годзе ён быў уключаны ў склад Гродзенскай губерні Расейскай імпэрыі ў сувязі з падзеламі Рэчы Паспалітай. У 1843 годзе ён быў перададзены Мінскаму гарадскому камітэту. Горад быў цэнтрам квітнеючай габрэйскай абшчыны, насельніцтва якой ў 1900 годзе складала 5015 чалавек. Падчас Першай сусветнай вайны горад знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй з 22 верасня 1915 года па 27 снежня 1918 года. 22 чэрвеня 1941 года нацысцкая Германія ўварвалася ў СССР, а Навагрудак быў акупаваны 4 ліпеня, пасля аднаго з самых трагічных падзей, калі Чырвоная Армія была акружаная ў так званым Навагрудскім катле. Падчас нямецкай акупацыі ён стаў часткай рэйхскамісарыятскай тэрыторыі Остланд. Чырвоная Армія зноў вярнула сабе горад амаль роўна праз тры гады пасля яго нямецкай акупацыі 8 ліпеня 1944 года. Падчас вайны больш за 45 000 чалавек былі забітыя ў горадзе і ў прылеглых раёнах, а больш за 60% жылля было разбурана.

Навагрудак - горад з багатай гісторыяй і спадчынай. Першы фарпост старажытнай сталіцы Вялікага княства Літоўскага і ўнікальны ўзор абароннай архітэктуры XIV-XVI стст. Навагрудскі замак размешчаны ў адным з самых высокіх месцаў Беларусі - Замкавай гары (323 м над узроўнем мора). Там быў каранаваны першы князь Вялікага княства Літоўскага, Міндоўг. У цяперашні час наведвальнікі замка могуць убачыць цытадэль (Замкавая гара), руіны каменнага замка і прылеглых будынкаў (Малы замак) і фрагменты царквы і вежы ...

У Навагрудку ў 1938 годзе быў адкрыты музей, прысвечаны Адаму Міцкевічу, таленавітаму паэту, інтэлектуалу эпохі рамантызму, аўтару знакамітых «Пана Тадэвуша» і «Дзядоў». Музей знаходзіцца ў доме, пабудаваным бацькам Адама Міцкевіча Мікалаем. Падчас вайны шырокая калекцыя сямейных каштоўнасцяў была знішчана або скрадзеная, але вялікая колькасць прадметаў была выратавана або выкуплена. Рэстаўрацыя дома 19 стагоддзя была праведзена ў пачатку 1990-х гадоў. Дзякуючы гэтаму флігель (з падземнай галерэяй), хлеў, альтанка і калодзеж былі адноўлены побач з асабняком. Сёння ў экспазіцыі музея прадстаўлены тысячы рэдкіх прадметаў: асабістыя рэчы, партрэты, шматлікія публікацыі на розных мовах, антыкварная мэбля і прадметы інтэр'еру, а таксама экспанаты, прысвечаныя сяброўству Міцкевіча з іншымі выбітнымі людзьмі эпохі.

Славутасці Навагрудка:

• Навагрудскі замак. Пабудаваны ў 14 стагоддзі, цяпер у руінах. Замак часам згадваецца як замак Міндоўга, хоць на самай справе ён быў узведзены праз некалькі дзесяцігоддзяў пасля яго смерці.

• Царква Св. Барыса і Глеба. Праваслаўная царква, якая перажыла мноства рэканструкцый, і сёння спалучае ў сабе элементы позняй готыкі XVI стагоддзя, архітэктуры XVII стагоддзя са стылямі барока і рускага адраджэння.

• Праабражэнская царква. Рымская каталіцкая царква ў стылі барока з элементамі, якія засталіся ад ранняй готыкі.

• Мікольскі сабор.

• Царква Святога Міхаіла. Рымская каталіцкая царква ў стылі барока першай паловы XVIII стагоддзя.

• Мячэць. Старажытная мячэць XIX стагоддзя. Татарская абшчына існавала ў Наваградку з 16-га стагоддзя.

Музеі:

• Краязнаўчы музей (вул. Гродзенская, 2).
• Музей Адама Міцкевіча, (вул. Леніна, 1).

Чытаць таксама

Браслаў. «Блакітныя каралі» Беларусі

Горад упершыню згадваецца ў 1065 годзе як замак на мяжы Полацкага княства з літоўскімі плямёнамі. У 14 стагоддзі Браслаў быў уключаны ў склад Вялікага княства Літоўскага і, па сутнасці, стаў важным умацаваннем паблізу лініі фронту з Лівонскім ордэнам у 14-15 стагоддзях.

Маладзечна. На скрыжаванні эпох

Гісторыя Маладзечна з'яўляецца неад'емнай часткай беларускай гісторыі наогул. Горад можа ганарыцца вядомымі суайчыннікамі, якія зрабілі свой унёсак у нацыянальную і сусветную гісторыю і культуру. Маладзечна ўпершыню згадваецца ў дакуменце аб падпарадкаванні вялікаму князю літоўскаму Ягайла, падпісаным герцагам Ноўгарад-Северскі Дзмітрыем Альгердавічам у Маладзечанскім замку 16 снежня 1388 года.

Полацк. Вяртанне да вытокаў.

Першыя згадкі аб Полацку ў «Аповесці мінулых гадоў» датуюцца 862 годам. Гэта адзін з найстарэйшых гарадоў не толькі ў Беларусі, але і ва ўсім усходнеславянскім рэгіёне, што робіць яго прывабным для турыстаў.