Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь

1019982282

У экспазіцыі, філіялах і фондасховішчах знаходзіцца больш за трыццаць тысяч твораў, якія фарміруюць дваццаць разнастайных калекцый і складаюць два галоўныя музейныя зборы: збор нацыянальнага мастацтва і збор помнікаў мастацтва краін і народаў свету. Афіцыйная гісторыя музея бярэ пачатак 24 студзеня 1939 г. - згодна з пастановай Савета Народных Камісараў БССР у Мінску стваралася Дзяржаўная карцінная галерэя. Яна размясцілася ў пятнаццаці залах будынка Вышэйшай камуністычнай сельскагаспадарчай школы. Акрамя аддзелаў жывапісу, скульптуры і графікі, у Галерэі спецыяльнай пастановай быў арганізаваны аддзел мастацкай прамысловасці.

Асновай мастацкай калекцыі Галерэі сталі творы з аддзелаў выяўленчага мастацтва гістарычных музеяў Мінска, Віцебска, Магілёва і Гомеля. Некалькі твораў са сваіх фондаў падаравалі Траццякоўская галерэя і Рускі музей, Музей выяўленчых мастацтваў ім. А.С. Пушкіна і Дзяржаўны Эрмітаж. У калекцыю новай галерэі ўвайшлі і творы вядомых рускіх савецкіх мастакоў. Пасля з'яднання ў верасні 1939 г. заходнебеларускіх земляў з БССР у Мастацкую галерэю прыехалі творы з нацыяналізаваных сядзіб і замкаў Заходняй Беларусі, у тым ліку і частка калекцыі палаца князёў Радзівілаў у Нясвіжы. Такім чынам, калекцыя папоўнілася багатым зборам слуцкіх паясоў, французскіх габеленаў XVIII ст., партрэтнага жывапісу XVI-XIХ стст.

У пачатку 1941 г. фонды налічвалі ўжо 2711 твораў, з якіх 400 знаходзіліся ў экспазіцыі. Адбывалася працяглая праца па апісанню і вывучэнню кожнага помніка, стварэнню каталога музейнай калекцыі. Аднак такому багатаму збору мастацкай галерэі ў Мінску не наканавана было доўгае жыццё. У першыя дні вайны лёс усяго збору складаецца трагічна. За кароткі прамежак часу ён знікне бясследна. Калекцыю рыхтавалі да эвакуацыі, але не здолелі выратаваць - не вывезлі. У поўным складзе і ў поўнай захаванасці мастацкі збор у Мінску паўстаў перад заваёўнікамі. Вядома, што напярэдадні шырокамаштабных ваенных дзеянняў у Еўропе нацысцкі ўрад склаў спецыяльную праграму па канфіскацыі культурных і мастацкіх каштоўнасцяў у заваяваных краінах. У адпаведнасці з гэтай праграмай ствараюцца розныя грамадствы і арганізацыі, па заданні якіх спецыялісты высокага рангу выязджаюць у розныя краіны як турысты і даследчыкі для складання спісаў найбольш каштоўных калекцый і прадметаў, якія падлягаюць канфіскацыі. Улікам каштоўнасцяў на ўсходніх тэрыторыях займалася генеральнае пасрэдніцтва «Усход», яно жа здзяйсняла загады аб канфіскацыі. Падзеі, якія адбываліся ў Мінску ў 1941 г. у мастацкай галерэі, сведчаць аб тым, што гэты збор цікавіў немцаў і прылічаўся да шэрагу вялікіх і каштоўных.

Збор мастацкай галерэі перастаў існаваць, і яго страту можна назваць незаменнай. Лёс даваеннага збору да гэтага часу невядомы. Пошук яго быў абцяжараны адсутнасцю інвентара - каталога даваенных экспанатаў музея. Пасля вайны была вернута толькі невялікая частка твораў, якія знаходзіліся напярэдадні вайны на выстаўках у Расіі, або знойдзеных савецкімі салдатамі ў канцы вайны ў гарадах Усходняй Прусіі і спустошаным Мінску. Усё трэба было пачынаць зноўку. Пасля вызвалення Мінска Галерэі прадаставілі чатыры пакоі Дома прафсаюзаў на плошчы Свабоды. Дзякуючы энергіі і запалу нешматлікіх першых супрацоўнікаў, якія працавалі самазабыўна, часта да глыбокай ночы, музей літаральна «паўстаў з попелу». Нягледзячы на ​​пасляваенную разруху, урад рэспублікі вылучаў немалыя сродкі на куплю твораў для Галерэі. У 1946 годзе ў фондах было ўжо 317 твораў.

У горадзе, які яшчэ быў у руінах, А.В. Аладава дамаглася дазволу на будаўніцтва спецыяльнага будынка для Галерэі. Праектаванне новага будынка было даручана маладому архітэктару франтавіку Міхаілу Іванавічу Бакланаву (1914-1990). Бакланаў вырашыў праект у традыцыях рускага ампіру - характэрнай тэндэнцыі «трыумфальнай» архітэктуры канца 1940 - пачатку 1950-х гг.. Двухпавярховы асабняк з шэрагам паўцыркульных вокнаў і порцікам з лёгкімі каланадамі меркавалася размясціць на ўзвышшы на рагу вуліц Леніна і Кірава фасадам на Ульянаўскую. Да яго, праз ступеністыя тэрасы зялёных газонаў, вяла шырокая лесвіца. Будучы музей, па задуме архітэктара, павінен быў мець урачысты святочны выгляд. Аднак месца будаўніцтва музея перанеслі на невялікі ўчастак з ужо сфарміраванай забудовай. Ад ідэі «палаца - храма мастацтваў» прыйшлося адмовіцца на карысць больш строгага і манументальнага рашэння з масіўным фасадам, упрыгожаным скульптурнымі рэльефамі і алегорыямі «Жывапісу» (аўтар П. Белавусаў) і «Скульптуры» (аўтар С. Адашкевіч). Франтон вянчае скульптура А. Бембеля «Слава». За суровым рэпрэзентатыўным фасадам адкрываецца ўрачыстая каланада параднага вестыбюля.

Чытаць таксама

Археалагічны музей «Бярэсце»

Berestye Archeological Museum is unique in Europe, because its visitors can view an archaeological site displaying an authentic East Slavic wooden town dating back to the 13th century.

Гісторыка-культурны музей-запаведнік "Заслаўе"

Заслаўе - адзін з самых старажытных гарадоў Беларусі: упершыню згадваецца ў летапісах пад 1127 годам, але заснаваны намнога раней.

Дом-музей Ваньковіча

Амаль у цэнтры сучаснага Мінска захавалаўся сціплы асабняк. Эксперты лічаць, што гэта жамчужына архітэктуры пачатку XIX стагоддзя: як неаднаразова адзначалі даследавальнікі, гэты дом пабудаваны ў строгай адпаведнасці з канонамі класіцызму, у адпаведнасці з прапорцыямі «залатога сячэння».