Радаўніца: з клопатам аб продках

 Радаўніца, вясновыя дзяды - гэта старадаўняе вясновае, паганскае свята ўсходніх славян. Гэты дзень і папярэдняі яму тыдзень называюцца бацькоўскімі. Адзначаюць свята на 9 дзень пасля праваслаўнага Вялікадня. У гэты час беларусы наведваюць магілы памерлых сваякоў, чысцяць іх ад смецця, якое назапасілася за зімовы час, упрыгожваюць свежымі кветкамі і прыносяць ежу. Падобныя святы існуюць ва ўсіх народаў свету, але адметнай рысай беларускага дня памінання мёртвых з'яўляецца наяўнасць рытуальнай ежы, якую прыносяць на могілкі. Для гэтага выпадку рыхтуецца спецыяльная пшанічная каша (куцця), абавязкова сухая, без соусаў і верашчак. Усё складаецца ў палатняны мех, куды дадаткова кладуць асветленыя ў царкве яйкі і кулічы, а таксама сыр, соль, бліны, сала і ў сучаснай традыцыі - алкагольныя напоі. Колькасць страў абавязкова павінна быць няцотнай, у некаторых традыцыях называецца канкрэтная лічба - 7.

Картинки по запросу радоница фото

За многія стагоддзі Радаўніца зведала шэраг істотных зменаў, але не страціла свайго галоўнага сэнсу - павагі памерлых і веры ў замагільнае жыццё. Культ продкаў, як і культ Зямлі, былі важнымі ў жыцці старажытных славян, бо земляробства, збіральніцтва і паляванне кармілі іх. Таму Зямлю-Матухну стараліся ўсяляк "задобрыць", каб яна дала добры ўраджай. А памерлых сваякоў прасілі ў гэтым дапамагчы. Такім чынам, Радаўніцу, нягледзячы на яе памінальны характар, нельга назваць сумнай. Старажытныя славяне ў гэты дзень весяліліся, пра што сведчаць прыказкі і песні. Напрыклад, у У. Даля можна знайсці такія прымаўкі і прыкметы, звязаныя з Радаўніцай: «Вясёлыя песні пра Масленіцу, а весялей таго пра Радаўніцу», «Вясёлая масленіца - бессаромная гора-п'яніца, а гуллівая Радаўніца - светлай радасці прыяцелька». Першапачаткова Радаўніцу святкавалі тры дні. Першы дзень прысвячалі абрадам, звязаным з шанаваннем Зямлі, дзе знаходзяць апошні прытулак нябожчыкі і з якой насенне дае новае жыццё і ўраджай. Другі дзень адводзіўся для памінання і аплаквання продкаў. А на трэці дзень усе, хто жыве на гэтым свеце і на «тым», святкавалі вясну.

Па сучаснай традыцыі раніцай на Радаўніцу людзі ідуць у царкву, дзе праводзіцца спецыяльная Памінальная Служба, а пасля абеду адпраўляюцца на могілкі. Спачатку на магіле робяць уборку, а затым праводзяць рытуал катання яйка. Асвечанае ў царкве яйка качаюць па магіле са словамі «Хрыстос уваскрос». Затым усе моўчкі рассаджваюцца вакол магілы, а гаспадыня на абрусе раскладвае ежу. Урачыстая трапеза пачынаецца з запрашэння нябожчыка. Звычайна казалі: «Святыя бацькі ідзіце да нас хлеб-соль есці!». Па заканчэнні памінак казалі: «Мае бацькі, прабачце, не здзіўляйцеся, чым хата багатая, тым і рада». Крыху ежы і спіртнога пакідаюць для памерлых, але ўсе разумеюць, што гэтым могуць скарыстацца і немаёмныя.

Картинки по запросу радоница беларусь

Пасля Радаўніцы такія людзі наведваюць могілкі з мэтай знайсці там ежу і спіртное. Такім чынам, сімбіёз жыцця, смерці і выжывання, у гэты дзень дасягае свайго культуралагічнага апагею. Царква гэтыя рытуалы з ежай не вітае, тлумачачы, што яны супярэчаць хрысціянскім традыцыям. Але людзі нават не задаюцца пытаннем пра сэнс і прылады рытуалу, робяць так, як «рабілі продкі». Гэты парадокс - адзін са шматлікіх маркераў намінальнага характару хрысціянізацыі беларусаў, якія захоўваюць традыцыі хутчэй рэфлекторна, чым свядома. У апошнія гады радунічныя мерапрыемствы перараслі ў асобны бізнэс-сегмент. За два тыдні да Радаўніцы крамы і рынкі напаўняюць незлічоныя букеты яркіх штучных кветак, спецыяльных ручнікоў і свечак. Непрададзеныя рытуальныя прадметы захоўваюцца да восені, калі адзначаецца другі ў годзе дзень памінання памерлых - восеньскія Дзяды або Сарокі. Гэтае свята лічылася больш важным у кульце памінання памерлых і адзначалася на трэцім тыдні пасля праваслаўнага свята Пакроў. Але сёння яго адзначаюць 2 лістапада, у Дзень памяці, які з'яўляецца афіцыйным дзяржаўным святам.

Картинки по запросу куличи и яйца

Картинки по запросу кутья

Адносіны Жыцця і Смерці - самыя трывалыя і сакральныя ў гісторыі развіцця чалавецтва. Жыццё стараецца перамагчы смерць, а тая даказвае сваю непераможнасць на зямлі. Культурная традыцыя Радаўніцы - чарговы шматвяковы доказ перамогі чалавецтва над страхам перад смерцю, верай у жыццё пасля яе. Памятаць свой род і сваю гісторыю, вядома, важна. Але куды важней любіць і клапаціцца аб жывых так, каб на гэтым свеце ім было не горш чым на «тым».

Картинки по запросу белорусский рушник

Чытаць таксама


«Юр'еўскі карагод»: дзеля багацця зямлі.

Штогод у вёсцы Пагост праходзіць старажытны абрад «Юр'еўскi карагод», які першым у Беларусі ў 2005 годзе атрымаў статус нематэрыяльнай гісторыка-культурнай каштоўнасці рэспубліканскага значэння. Слова «карагод» складаецца з двух асноў: карв (бык) і вадзіць. Бык - ахвярная жывёла, якую старажытныя жыхары зямлі прыносілі ў дар сонечнаму бажаству.

Фестывалі традыцыйнай культуры і кухні

Якой была Беларусь сотні гадоў таму? Чым унікальная і самабытная яе культура? Якія традыцыі беларусаў вядомыя ва ўсім свеце і чым здзіўляе наша краіна знатакоў аўтэнтычнай спадчыны?

Музейны комплекс старадаўніх народных рамёстваў і тэхналогій "Дудуткі"

"Дудуткі" - адзін з самых наведвальных музеяў Беларусі, размешчаны ў 40 км ад Мінска ў маляўнічым месцы ля ракі Пціч.

Водгукі